Әнесова Эльза Тілегенқызы
Алматы қаласындағы
«Арман» оқыту – тәрбие
беру кешенінің
қазақ тілі пәнінің мұғалімі.
Қазақ тілі сабағындағы ойын технологиясын қолданудың тиімді жолдары.
Қоғамымыздың болыпжатқан әлеуметтік – экономикалық және саяси өзгерістер білім беру саласын жетілдіруді талап етеді.
Ең алдымен білім мазмұнын жаңартуды оны қазіргі заман талаптарына сәйкестендіруді қажет етіп отыр.
Қазіргі заманғы инновациялық процесті зерттеушілер инновациялық тәжірибе – бұл жаңалықты ендіру емес, бұл педагогикалық, шығармашылық, новаторлық және зерттеушілік қызмет нәтижелерінің бірін-бірі толықтыруы деп түсіндіреді.
Оқыту прцессі екі жақты болғандықтан, тек мұғалім өзінің ғана іс-әрекетін дұрыс болуына қанағаттанып қоймай, оқушылардың да танымдық әрекеті мен белсенділігін дамытуға ерекше көңіл аударуға тиіс.
Соңғы жылдары жеке адамды қалыптастыруды дамыту мен оған жан-жақты терең білім беру мақсатында көптеген технология түрлерін өз сабағымда қолданып, баланы оқыта отырып, оның еркіндігін, белсенділігін қалыптастыра отырып, өз бетінше шешім қабылдауға дағдыландыруға жаңа технология түрлерімен де жұмыс жүргізіп келемін.
Қазіргі заманғы оқу орындарында жаңа технологияларды енгізу, шәкірттердің білім сапасын және мақсаттарын оқыту процессінде Ильинше айтсақ «Әрбір сабақ – жаналық» болуы шарт дегенді қалайды.
Орыс аудиториясында қазақ тілі пәнінің көздейтін мақсаты – оқушыларды қазақша сөйлеуге, өз ойын басқаға түсіндіре алатын, біреудің сөзін түсіне алатын дәрежеге жеткізу.
Осы орайда жүргізілетін жұмыстардың түрлері әр алуан. Соның бірі ойын. Интеллектуалдық, грамматикалық және дидактикалық ойындар сабақтық тиімділігін, сапасын арттырумен бірге оқушының оқу белсенділігін, шығармашылық ойлау қабілетін дамыту.
Ойын - бала әрекетінің негізгі түрі. Ойын арқылы ол қоғамдық тәжірибені меңгереді, өзінің психологиялық ерекшеліктерін калыптастырады.
Жаңа сөздерді қайталау, бекіту мақсатында қолданылатын ойын жаттығулар мен олардың әр түрлі тақырыптық нұсқалары оқушылардың сөздік қорын ғана арттырып қоймайды, сөзді жандандыра түседі.
Жаңа сабақты түсіндіргенде де, өткенді қайталау кезінде де, сабақты пысықтау – қорытындылау кезеңінде де ойын элементін қолдану жөн. Мысалы, бастауыш сыныптарда мынадай ойындарды қолдануға болады.
«Керекті сөзді тауып айт».
Ойынның мақсаты – ойлау қабілетін дамыту, қажетті сөздерді тауып айтуға жаттықтыру. Әуелі ойын тәртібі түсіндіріледі, содан кеәін басқарушы «Киім» дейді. Оқушылар киімдерді атауы керек. Ал басқарушы көкөніс, жеміс, оқу құралдары, ойыншықтар жөне тағы басқа сөздерді атаса, оқушылар сол топқа заттарды атауы тиіс.
«Қатеңді тап».
Ойынның мақсаты: сауаттылықты, сауаттылық ережесін қалыптастыру.
Сөздердің жазылуын, есте сақтау қабілетін дамыту.
Бұлойынды бастауыш сыныптардада, жоғары буындарда да қолдануға болады. Оқушылардың қызығушылығын арттырады. Дайындық кезінде мұғалім мәтін құрастырады. Бұл мәтінде арнайы қателер жіберілуі керек. Қателер өтілген тақырыптар бойынша болады.
5-6 сыеныптарда пайданылатын ойындар:
1. Көп әңгімем, олеңім
Күнде ақыл беремін.
Жақсы көрсе мені кім,
Соған тиер көмегім.
(Кітап, книга, book)
2. Түнде бармын, күндіз жоқпын
(Жұлдыз бен ай, звезды и луна, moon and stars)
3. Жайшылықта жекесің, қарай қалсаң екеусің.
(Айна, зеркало, mirror)
4. Қыста келген, көктемде еріген.
(Қар, снег, snow)
5. Жеп көріп ем өзін мен,
Жас шығарды көзімнен.
(Пияз, лук, onion)
«Лингвист» ойыны.
Ойынның мақсаты: Оқушылардың белгілі бір тақырып бойынша сөздік қорын, сөздердін дұрыс жазылуын және дұрыс айтұлуын тексеру.
Ойынның шарты: Балаларға әр түрлі тақырыпқа сүреттер ұсынылады. Ол суреттерге осы тақырыпқа байланысты заттар бейнеленген. Әрбір заттың немесе нәрсенің тұсында сандар көрсетілген. Оқушы осы суреттегі заттарға, тұсындағы сандарға қарап, қағазға олардың атауларын жазады. Әрбір суретке 15 сөз жазу керек. Оқушы білген сөздердін жазып болғаннан кейін монитордан сол суреттер бойынша жазған сөздерін тексере алады. Мониторда тақырыптық сурет, суреттің жанында берілген сандар бойынша дұрыс нұсқаларды, ал курсорды сол заттың тұсындағы санға апарса, оның дұрыс жазылуы, айтылуы және аудармасы шығады.
Ал жоғарғы сынып оқушылары арасында «КВН», «XXI ғасыр көсбасшысы», «Алғырлар мен тапқырлар», тағы басқа әр түрлі сайыс ойындарды өткізуге болады.
«Алғырлар мен тапқырлар» ойыны.
Ойынның мақсаты: Қазақ ұлттық дәстүрлері төңірегіндегі ұғым – түсініктерін кеңейту, ойлау дағдыларын қалыптастыру, сөйлеу мәдениетін өрістету, дамыту.
Ойынның шарты: 3 ойыншы қатысады. Әр ойыншы асық таңдайды, асықтың түсіне байланысты жолға барып тұрады. Тақырып таңдайды.
Сары жолға тұрған ойыншыға жеңіл сұрақ, жасыл жолдағы ойыншыға орташа сұрақтар, қызыл жолдағы ойыншыға күрделі сұрақтар беріледі. Сары жолдағы ойыншыға 5 сұрақ, жасыл жолдағы ойыншыға 3 сұрақ, қызыл жолдағы ойыншыға 2 сұрақ қойылады.
2
1
3
2
1
5
4
3
2
1
Сонымен, қорыта келгенде, қазақ тілі сабағында осындай ойын технологиясын қолдану өте тиімді. Оқушылардың тіл байлығы, ой - өрісі, белсенділігі артады. Осындай ойындар – оқушылардың жан - жақты білім алуына, өмір тәжірибелерін кеңейтуге, дүниетанымын жетілдіре түсуіне көмектесетін аса қажетті тәрбие құралдарының бірі. Ойын оқушыларға қызықты әсер қалдырады.
|
