Қабденова Ақерке Қазтайқызы
Петропавл темір жол көлігі колледжінің оқытушысы
Мемлекеттік тілде іс қағаздарын жүргізуді оқыту тәжірибемнен.
«Ақпарат-анықтамалық құжаттар. Өтiнiш»
тақырыбындағы сабақ жоспары
Сабақтың мақсаты:
Бiлiмдiлiк мақсаты: Өтiнiштiң мәтiнін сауатты, қазақ тiлiнiң заңдылықтарына сәйкес дұрыс құрып үйрету.
Дамытушылық мақсаты: Ресми тiлде қолданылатын тұрақты сөз орамдары мен сөз тiркестерiн құра бiлу. Оқушылардың жазбаша және ауызша тiлiн дамыту, сөйлем құрып үйрету.
Тәрбиелiк мақсаты: Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру
Пәнаралық байланыс: Қазақ тiлiнiң грамматикасы.
Көрнекiлiктер: Құжат үлгiлерi, кеспелер, тест жұмысы
Сабақ барысы.
I Ұйымдастыру кезеңi
Амандасу. Топтың сабаққа қатысуы тізім бойынша тексеріледі, кезекшi тағайындалады, сабақ мақсаты айтылып өтіледі.
II Өтiлген сабақты қайталау
Ұйымдастырушылық-өкiмдiк құжаттама, құжаттарды ресiмдеуге қойылатын талаптар бойынша алған бiлiм қайталанады. Өтiлген материал бойынша бақылау тестiнiң қорытындысы талданады.
III Жаңа сабақты түсiндiру
«Ақпарат», «анықтама» сөздерінің беретін мағынасы ашылады. Ақпарат-анықтамалық құжаттарға сипаттама берiледi:
Процесс принятия обоснованных управленческих решений основан на сборе и обработке объективной и достоверной информации. Информация о фактическом положении дел в системе управления содержится в различных источниках.
В состав информационно-справочных документов входят: акты, справки, докладные записки, переписка и др. Эти документы сообщают сведения, побуждающие принимать определенные решения, иначе говоря – инициируют управленческие решения, позволяют выбрать тот или иной способ действий
Тақтаға өтiлетiн тақырып қазақ тiлiнде жазылып, құжат атауы еске түсiрiледi. «Сендердiң өмiрлерiңде өтiнiш жазатын жағдай болды ма? Болса қашан?» - деген сұрақ қойылады. Оқушыларға сабақтың мақсаты қазақ тiлiнде өтiнiш жазу екенi айтылып өтiледi. Осыдан кейiн аталған құжатқа сипаттама берiледi:
Өтініш – жазбаша, ресми түрде баяндалған, өтіну, өтініш білдіру, сұрау туралы ресми құжат.
Заявление – это излагаемый в письменной официальной форме документ, выражающий просьбу или предложение лица учреждению или должностному лицу.
Заявление имеет следующие реквизиты: адресат (кому); автор; место проживания автора; вид документа; текст; подпись составителя и дата составления.
В заявлении не принято писать предлог от (кого), а также употреблять архаизмы и канцеляризмы вроде «убедительно прошу Вас», «заранее признателен», «к сему» и.т.д. Заявление оформляется на стандартном листе бумаги формата А4.
К заявлению могут прилагаться необходимые документы: автобиография; анкета или личный листок по учету кадров; рекомендательное письмо (характеристика); фотографии для анкеты
Реквизиты заявления: адресат, наименование документа, текст, дата, подпись.
Для того чтобы грамотно написать заявление на казахском языке, необходимо повторить ранее полученные знания:
Грамматикалық минимум
Барыс септік: -ға/-ге, -қа/-қе
Шығыс септік: -дан/-ден, -тан/-тен
Есептік сан есім.
Жіктеу есімдіктері: мен, сіз.
Қасқарған сөздер
Лексикалық минимум
Терминдер және терминдік сөз тіркестері
Номенклатуралық атаулар
Жалқы есімдер
Ай аттары
Коммуникативтік минимум
Қарату формалары (формы обращения)
ханым, мырза
төраға, төрайым
Етістік минимумы: өтінемін/сұраймын; жіберу,
қабылдау, рұқсат ету, бөлу,
тұру, босату, ауысу, пайдалану, көмек көрсету, тіркеу.
НЕГІЗГІ СӨЗДІК
заявление - өтініш
прошу - сұраймын/өтінемін
проживающий - тұратын
қоса берілген - прилагается
адрес - мекенжай
Текст заявления можно разделить на две части: в первой части указывают причину составления документа, во второй части излагают просьбу. Например: По семейным обстоятельствам прошу мне предоставить отпуск без сохранения заработной платы.
Теперь послушаем, этот же текст на казахском языке:
Отбасы жағдайына байланысты маған жалақы сақталмайтын демалыс беруiңiздi өтiнемiн.
Запишите и запомните следующие речевые клише:
по первой части:
отбасы жағдайына байланысты - по семейным обстоятельствам
денсаулығыма байланысты - по состоянию здоровья
тұрғылықты жерімді ауыстыруыма -в связи с переменой места байланысты жительства
басқа жұмысқа ауысуыма байланысты в связи с переводом на другую работу
бiлiктiлiгiмдi арттыруға байланысты в связи с повышением квалификации
әскери қызметке шақырылуыма в связи с призывом на воинскую службу
байланысты
по второй части:
жұмысқа қабылдауыңызды өтiнемiн прошу принять на работу
жұмыстан шығаруыңызды өтiнемiн прошу уволить с работы
басқа жұмысқа ауыстыруыңызды прошу перевести на другую работу
өтiнемiн
________ лауазымына ауыстыруыңызды прошу перевести на должность
өтінемін ________
материалдық көмек көрсетуiңiздi прошу оказать материальную өтiнемiн помощь
атқаратын қызметiмнен прошу освободить от занимаемой босатуыңызды өтiнемiн должности
Используя эти клише, мы можем составить тексты заявления на казахском языке на любую тему. Попробуем написать заявление зав. отделением:
|
Бөлiмше меңгерушiсi
__________________
___топ оқушысы __________________
Өтiнiш
Отбасы жағдайына байланысты менi 20__ ж. «__»_________ соңғы сабақ «Мемлекеттік тiлде iс қағаздарын жүргiзу» пәнiнен босатуыңызды өтiнемiн.
20__ ж. «__»_________ Қолы
|
Жұмысқа қабылдау туралы өтініштің үлгісін аударайық:
|
«Арай» шағын кәсiпорнының төрағасы Б.Асқарұлы мырзаға
Алматы қаласы, Бейбiтшiлiк көшесi, 31 үйде тұратын М. Өмiрбекұлынан
Өтiнiш
Менi 20__ ж. «__»_________ бастап бағдарламашы қызметiне қабылдауыңызды сұраймын. Бiлiмiм - жоғары, еңбек өтілім 5 жыл.
Қажеттi құжаттар өтiнiшке тiркелген.
20__ ж. «__»_________ Қолы
|
Напишем заявление о предоставлении ежегодного оплачиваемого трудового отпуска с указанием причины и даты.
«Энергия өткізу» ЖШС директоры
__________________мырзаға
техник-электрик __________________
Өтiнiш
Сізден маған 20__ ж. «__»_________ бастап 20__ ж. «__»_________ дейiнгі кезең үшін 20__ ж. «__»_________ бастап жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын беруiңiздi өтiнемiн.
20__ ж. «__»_________ Қолы
|
Басқа лауазымға ауыстыру туралы өтініш келесі жолмен ресімделеді:
«Алматы электртехника зауыты» ЖШС директоры
А.С. Шварц мырзаға
Өткiзу бөлiмiнiң технигi Н.Сағындықұлынан
Өтiнiш
Техникалық университеттi бiтiруiме байланысты менi өткiзу бөлiмiнiң инженерi қызметiне ауыстыруыңызды сұраймын
20__ ж. «__»_________ Қолы
|
КЕСПЕЛЕРМЕН ЖҰМЫС
- - …?
- Иә, мен кеше жалақы сақталмайтын демалысқа шығу жөнінде өтініш бердім
- Қандай жағдайға байланысты?
- …
- Бастық өтінішке қол қойды ма?
- …
- -Әлия сен демалысқа шықтың ба?
- Иә, мен кешке …
- Біз де кешке …
- - Нұрлан, сен тапсырманы орындадың ба?
- Иә, мен кеше ғана …
- -Әлия Оразқызы, құжаттарды дайындадыңыз ба?
- - Сіз ертең өтінішке жауап жазасыз ба?
- - …
- Иә, мен Дүйсенбаевтың өтінішін тіркедім
- …?
- Дүйсенбаевтың өтініші бойынша Кәрімовке тапсырма бердім.
- …?
- Иә, Кәрімов тапсырманы орындады.
- Переведите. Образуйте 8 предложений, используя выражения левого столбца.
осы жылға дейін до 31 декабря
желтоқсанға дейін до конца І квартала
осы жылдың екінші желтоқсанынан бастап до конца недели
бүгінен бастап до понедельника
жұмадан бастап до восьми вечера
кешкі сағат беске дейін до следующего месяца
осы айдан бастап с конца І полугодия
бірінші тоқсанға дейін до завтра
III қорытынды бӨлiм
Түрлі жағдайлар сипатталады. Оқушыларға осы жағдайларға байланысты өтініш жазу ұсынылады.
- Серік екі мың он төртінші жылғы бесінші мамыр күні хабарландыру бойынша жұмысқа орналасты. Оның кәсіптік-техникалық білімі, «жылу технигі» біліктілігі бар.
- Ол «KEGOC» АҚ байқауынан сүрінбей өткендіктен жұмықа шақырылды, сондықтан өзінің шағын ұжымы, екінші үйі болып кеткен - «Солтүстік Қазақстан Энерго» АҚ-мен екі мың он төртінші жылғы екінші шілде қоштасатын болды.
- Айман әжесінің туған күніне көптен дайындалып жүр. Бүгін ол он төртінші жылғы 12-17 наурыз аралығындағы жұмыстан сұранды, билет те алып үлгерді.
Үй жұмысы:
Жұмысқа қабылдау туралы өтініш жазып, оның негізінде бұйрық шығару. Өтініштің бірінші, екінші бөлімдері бойынша сөз тіркестерін жаттау.
| 
