Батыс Қазақстан облысы
Жәнібек ауданы Ұзынкөл ауылы
Жалпы білім беретін Ұзынкөл орта мектебі
Химия пәні мұғалімі
Дишенова Лунаргуль Наурызбайовна
Химия әлемінде ( сыныптан тыс шара)
Мақсаты : Оқушыларға химия ғылымының құпиясы мен қызығы мол екенін жеткізе отырып, ойын элементтерін арқылы, қосымша материалдардан мағүлмат беру, өздігінен ізденуге, топтасып жұмыс істеуге , ұйымшылдыққа баулу, тапқырлыққа үйрету.
Көрнекіліктер : Интерактивті тақта .
NaOH, H2SO4 индикатор лакмус қағазы ф-ф метилоранж 10 дана элементтер. Тор H2O формуласы ,сөзжұмбақтар .
Жоспар:
1. Кіріспе :Құрметті ұстаздар, оқушылар кош келдіңіздер.
2.Таныстыру: екі топ отырады, екі топтың атын анықтау үшін көрініс.
Көрініс : Арренус, Усанович екі ғалым кіреді.
- Арренус: міне ғажап,бір жерге тап болдық
- Усанович: мына қонған ауылдар, кімнің ауылы болды екен !
- Арренус : бір құпиясы бары анық, қалай анықтаймыз ?
- Усанович: бір жолын таптым; қоржыннан құралды шығарып,қазір
тәжірибе жүргісем бе деймін : H2SO4 лакмус салады. Сонда қағаз
қызыл түске боялады . Демек қышқылдар аылы болды ғой (9б)
- Арренус :жарадыңыз.Енді екінші ауылды мен анықтап көрейін :
NaOH,+ лакмус = көк түске боялады. Бұл негіздер ауылы екен (9а)
- Усанович: Біз химия еліне келіппіз. Армысыздар оқушылар .
Жүргізуші : Қош келдіңіздер құрметті ғалымдар. Химия елін табуға
қиынға соқты ма ?
-Әзер таптық.
Жүргізуші : Сайысқа «Қышқылдар , Негіздер ауылы қатысады ?»
І бөлім :Сұрақ – жауап (ұпай )
«Қышқылдар» ауылына:
1. Өсімдік жапырақтары неге жасыл, ол жапырақтарға түс беретін қандай
элемент бар ?
(Өсімдік жапырағына түс берітін хлорофилл.онда магний металы
болады) .
2. Кір сабында болатын қышқыл (Стеарин қышқылы )
3. Адам мен жануардан бөлінеді , өсімдіктің торына ілінеді (СО2)
4. Өзі ауыр металға жатады . Балалар осы металл құйып сақамен атады
(Қорғасын )
5. Оң заряды бірдей ядросы бар атомдардың белгілі түрі?
(химиялық элемент.)
Негіздер ауылына :
1.Химиялық таңбаның алдына қойылатын цифр (Коэфицент)
2. Дені сауадамның асқазанында қандай күшті қышқыл болады?
(Тұз қышқылы)
3. Жанбайтын қандай зат сумен сөндіріледі?
(Әктасты сумен қосу, әктасты сөндіру деп аталады)
4. Адам бойының өсуіне әсер ететін химиялық элемент (Zn)
5. Германиядағы облыс атауымен аталатын элемент (Магний )
ІІ – бөлім : Экспериментатор: тәжірибе көрсету. Қызықты тәжірибе түсіндіру.
1- Қышқылдар : « Барлық гүлдер гүлденсінші»
Қазір сендердің көз алдарыңызда мына гүлдер шығады ,күн көзіндей сендердің жүректеріңді жылытады .
Орындаушы : Фенолфталин сіңірілген қағаздан жасалған гүлдер тұрады, ас содасы ертіндісі толтырылған пульверизатордан гүлге шашады, көз алдымызда барлық гүлдер таңқурай түсіне ауысады .
Оқушы сөзі : фенолфталин индикаторы ас содасы да таңқурай түске боялады.
2- негіздер : «Сиқырлы жылан»
Ақ қағаздың бетіне H2SO4 – ң ертіндісімен жазу жазыңыз. Қағаз кепкен кезде жазу ғайып болады. Содан соң 15-18 см ара қашықтықта жанарғы шамының жалынына ұста.
Біраз уақыт өткеннен кейін қағаз бетінде қара түсті жазу пайда болады.
Түсіндіруші : қағаздың H2SO4 - да көмірге айналу нәтижесінде түзіледі.
№2 Күл. «Қанттың жануы» қысқыштың көмегімен бір бөлік қантты жанып тұрған газ плитасына ұстаңыз. Қанттың үстіне шамалы темекі күлін сеуіп, жалынға қайта апарамыз:
Сұрақ: Күл қандай қызмет атқарады ?
Түсіндірме : кейбір заттар өздері реакцияға түспесе де, екінші бір заттың реакцияға түсуін тездетеді. Күл катализатор қызметін атқарады.
№ «Жұмыртқаның қабығын сындырмай ,қалай аршуға болады»
Піскен жұмыртқа НСІ стакан су .
Орындылауы : стакандағы тұз қышқылына піскен жұмыртқаны салғанда жұмыртқа алғашқы кезде НСІ – ң біресе астына түссе : Біресе үстіне шығып , қозғалыста болады .
А) Жұмыртқаның сыртындағы қабығы СО2(СаСО3) тұз қышқылында ериді.
Б) Түзілген СО2-ң қысымының әсерінен жұмыртқа қозғалысқа түсті (1 жұмыртқа)
ІІІ бөлім 1 Ойын. «Тормен су әкелу»
2 топ оқушыларына металдан немесе жіппен тоқылған тор беріледі. Суды төкпей, жылдам әкелу керек . Қалай әкелуге болады ? Жауабы : торға Н2О формуласын жазып салады да әкеліп береді. 2 торкөзге ас тұзын толтыру Na => 10дана CI =>10дана ,
басқа элемент 10 =>дана.
ІҮ – бөлім: Биогендік элементтер
2 топқа бірдей аталған мүшелерінде кездесетіретін элементтерді атаулары қажет:
« Қышқылдар тобына » « Негіздер тобына »
Өкпеде – Li, Na Мида – Na, Mg, K
Қанда - Fe,Na,Li,Ca,K Шашта – AI, As, CI
Қалқанша безде - J, Zn,Br Жүректе - Ca,K
Тiсте - F, Ca,Mg, P Ұйқы безінде - Mg
Гипофизде - Zn ,Br, Mn ,Cr Бауырда – Li, Se, Mo, Zn, Ca,Mn,K,Cu.
Ү бөлім : Капитандар сайысы .
1. Бір қағаз бетінде прибор салынған ,ал екінші қағазға салардың реакциясын жазылған.
Осы приборға қандай реакция сәйкес келетінін табу керек.
 CO2
А)(CaCO3+2HCI= CaCI2+ H2CO3
 H2O
Б) 2NaOH +H2SO4= Na2SO4 +H2O
В) Zn +2HCI = ZnCI2+H2
Г) ZnCI2+2KOH = Zn (OH)2 +2 KCI
ІҮ – бөлім : Есеп шығару « Алтын сандық»
Есептер сыры : Тағы келді сыналар шақ айналып ,
Тереңіне білім теңіз байланып
Кім шешеді, сол сайыста ұтып тұр
Есеп шешер кезегі келіп тұр.
Қышқылдар тобына : Массасы 200 г шаймен бірге адам судың қанша молекуласын ішетіндігін табыңдар. Бір шөлмек 0,5 л. Минералды су ішкенде ше ?
Негіздер тобына : Қыз бала тамақ пісіріп жатқанда абайсызда массасы 15 г. бір ас қасық қантты С12Н22 О11 жерге шашып алды Ол қанттың қанша молекуласын шашып алғанын есептеңдер.
Қорытынды : Арренус, Усанович мырзалар сый – сияпаттарын береді .
Білім деген биік шың
Бақытқа сені жеткізер
Білім деген ақылшың
Қиындықтан өткізер – деп осымен тәрбиелік шараны аяқтаймыз .
| 
